Kıl Dönmesi (Pilonidal Sinus) Nedir Neden Olur?

Bu yazımda pilonidal sinus yani toplumda bilinen ismi ile kıl dönmesi hastalığından bahsedeceğim. PS, nedir, neden olur, belirtileri nelerdir, nasıl geçer, en iyi kıl dönmesi tedavisi hangisidir, ameliyatsız tedavi edilir mi, tedavi sonrası tekrar eder mi? gibi sorunların cevaplarını detaylı olarak ele almaya çalışacağım.

Kıl Dönmesi (Pilonidal Sinus) Nedir? Neden Olur?

Kıl dönmesi sıklıkla kıl batması, batık sorunu ile karıştırılan bir hastalıktır. Oysa ki pilonidal sinus ve kıl batması çok farklıdır. Kıl batması ya da batık sağlık açısından risk oluşturmayan bir sorundur. Ancak kıl dönmesi rahatsız edici ve ilerleyebilen bir hastalıktır. Kuyruk sokumu bölgesinde en yaygın olarak görülen hastalıktır. (1)

Saçlardan, sırt bölgesinden, enseden düşen kıllar kalçanın hemen üst kısmında yani kuyruk sokumunun son kısmından deri altına geçerek toplanır. Vücut deri altına giren yabancı maddeleri tehdit olarak algılar ve kıl yumağını kapsül içerisine alır. Kılların deri altında bu şekilde bir kapsül içerisinde birikmesine kıl dönmesi denir. Pilonidal sinüste kelime anlamı olarak kıl yuvası anlamına gelmektedir.

Dökülen kıl ve tüylerden oluşan kapsül şişliğe neden olur. Sert bir oturuş veya dışarıdan gelen bir müdahale ile bu kapsül patlayabilir. Kapsülün zarar görmesi sonucunda kıllar vücuda zarar verebilir. Bu durum karşısında vücut savunma mekanizması olarak kılları eritmek için bir salgı salgılar. Bu salgı kılları eritmek için yetersizdir. Sonuç olarak hem kıllar hem de salgılanan sıvı deri altına birikir. Bu durumda şişiğe neden olur. Bu şişliğe ise kıl dönmesi apsesi ismi verilir.

Saçlardan, enseden dökülen kılların kuyruk sokumu bölgesinde birikmesi kıl dönmesi oluşmasındaki en temel faktördür. Kıl dönmesi oluşmasının engellenmesi için kılların kuyruk sokumu bölgesinde birikmesinin engellenmesi gerekmektedir.

Kıllar, Tüyler Deri Altına Nasıl Geçer?

Kıl, tüy ve saç gibi yabancı maddelerin derinin altına nasıl geçtiği henüz kesin olarak bilinememektedir. Ancak hekimler tarafından kabul göre iki görüş bulunmaktadır. Bunlardan ilki bazı insanların ter bezlerinin geniş olmasıdır. Geniş olan ter bezi gözeneklerinde kıllar deri altına girebilir. İkincisi ise kalçalara düşen kılların sürtünmeye maruz kalarak cilt altına geçmesidir.

Kıl Dönmesi Kimlerde Görülür?

Pilonidal sinus literatüre 2. Dünya savaşı yıllarından girmiştir. Savaş yıllarında uzun yol şoförlüğü yapan askerlerin büyük çoğunluğunda kıl dönmesi hastalığı görülmüştür. Bu nedenle, o yıllarda jeep hastalığı olarak anılmıştır. Hastalığın uzun yol şoförlerinde görülme sebebi şoförlerin yol boyunca uzun saatler kaykılarak oturmasıdır. Kaykılarak oturulması kılların kuyruk sokumu bölgesinde birikmesine neden olmaktadır.

Türkiye’de 1000 asker arasında yapılan bir araştırmada ise askerlerin 88 tanesinde kıl dönmesi sorunu olduğu tespit edilmiştir. (2)

Kıl dönmesi hastaları arasında yapılan araştırmalardan elde edilen verilere göre kıl dönmesi hastalığı en sık 25-35 yaş aralığındaki insanlarda görülmektedir. Erkeklerde kadınlara oranla 2 kat daha fazla görülme riski bulunmaktadır. Ayrıca uzun süre oturarak çalışılan meslek gruplarından olan bireylerde de pilonidal sinus sorunu görülme riski artmaktadır. (3)

Saç Dökülmesi Kıl Dönmesi Yapar Mı?

Saç dökülmesinin hastalığa olan etkisini incelenmeden önce kısaca saçların neden döküldüğünü incelemek faydalı olacaktır. Saçların da tıpkı insanlar gibi bir yaşam döngüsü vardır. Onlarda doğar büyür yaşar ve ölür. Normal bir saç doğar 2 ila 10 yıl arasında yaşar ve ölür. Yani koparak dökülür. Aynı kökten yaklaşık 6 ay sonra eni saç çıkar. Bu döngü ise yaklaşık 10-15 kez yenilenir. Yani ortalama 80 tel saçın dökülmesi normal ve olağan bir durumdur. Bu miktardan daha fazla dökülmeler için dermatoloğa başvurarak sorunun kaynağını ve çözümünü bulabilirsiniz.

Dökülen bu kıllar direk olarak kalçaların üst kısmına, kuyruk sokumunun son kısmına düşmektedir. Sorunun erkeklerde daha sık görülmesinin sebebi erkeklerin saçlarının daha kısa olması ve bu nedenle deri altına aha kolay geçebilmesidir. Kadınların saçları uzun olduğu için deri altına geçmesi zordur.

Kıl Dönmesi Belirtileri Nelerdir?

Bulguları, oldukça kolay tespit edilebilen belirtilerdir. Kuyruk sokumu bölgesinde kıl giriş deliklerinin görülmesi kıl dönmesi habercisidir. Pilonidal sinus, ilk etapta ağrıya neden olmaz. Ancak apse oluşması ile birlikte kuyruk sokumu bölgesinde şiddetli ağrı şikayeti görülmektedir. Kıl dönmesi hastalığında karşılaşılan en sık belirtiler şunlardır;

Kıl giriş delikleri

Kuyruk sokumu bölgesinde kızarıklık ve şişlik

Kuyruk sokmundan apse

Apse oluşumuna bağlı olarak şiddetli ağrı, akıntı, ıslaklık ve kötü koku şikayetleri görülebilir.

Özellikle apse oluşan hastalarda ağrı nedeni ile oturmakta zorluk çekilebilmektedir. Apse ağrılı bir sorun olmasına rağmen tedavisi kolaydır. Ancak apsenin tedavinin ertelenmesi fistül adı verilen zorlu bir hastalığın oluşmasına neden olabilmektedir.

Anal bölgede fistülün tedavisi ise oldukça meşakkatlidir. Fistülün tedavi edilebilmesi için makatta kesi yapılması gerekir. Makat bölgesinde yapılan kesiler ise gaz ve dışkı kaçırmaya neden olabilir. Fistül iki ucu açık kanal demektir. Deri altında biriken salgılar bir şekilde vücutta çıkmaya çalışır ve bunun için kendisine bir kanal oluşturur. Bunun sonucunda bağırsak ve deri arasında biriken salgıların çıkışına olanak sağlayan bir kanal oluşur. Fistülün tedavisi ise apseye nazaran oldukça zordur. Bu nedenle apse oluşumlarında vakit kaybetmeden proktoloji alanında uzman bir doktora başvurulması önerilmektedir.

Kıl Dönmesi Apsesi Neden Olur?

Kılların deliklerde içeri girmesi kolaylıkla fark edilmez ancak süreç içerisinde giren kıllar vücut tarafından bir kapsül içerisine alınır. Sert oturma veya bölgeye alınabilecek bir darbe ile bu kapsül patlayabilir. Patlayan kapsülden çıkan kıllar vücut tarafından imha edilmek istenir. Vücut bunun için yabancı cisimlere salgıladığı bir salgıyı salgılar. Ancak kıllar yok olmaz ve salgılanan sıvı bölgede birikir. Biriken sıvılar ise apse oluşmasına neden olur. Ayrıca apse makat bölgesinde şiddetli düzeyde bir ağrı hissedilmesine neden olmaktadır.

Apse oluşumu görülen bazı hastalarda yukarıda bahsedilen şikayetlere ek olarak ateş belirtisi de görülebilmektedir.

Kıl Dönmesi Nasıl Anlaşılır?

Pilodinal Sinüsü tanımak için belirtilerini bilmek yeterlidir. Çoğunlukla hastaların kendi kendilerine koyacakları ön tanı doğru olmaktadır. Ancak belirtilerin ilk etapta az olması sorunun erken dönemde fark edilememesine neden olmaktadır. Hastalığın erken dönemde fark edilebilmesi için kuyruk sokumundaki bölgedeki giriş deliklerinin fark edilmesi gerekir. Tabi ki belirtiler şiddetlenene kadar böyle bir kontrol yaptırmak kimsenin aklına gelmez. Ayrıca kişilerin kendi kendine kontrol edemeyecek olmaları da teşhisi geciktirebilir.

Bu nedenle kıl dönmesi şişlik ya da ağrı şikayetlerinin görülmeye başlanması ile fark edilmektedir. Kıl dönmesi teşhisi için herhangi bir test ya da extra bir uygulama yapılması gerekmez. Uzman bir doktor tarafından yapılacak görsel muayene ile teşhis konması gerekir.

REFERANSLAR

1. da Silva, J. H. (2000). Pilonidal cyst. Diseases of the colon & rectum, 43(8), 1146-1156. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10950015/

2.Akinci, Ö. F., Bozer, M., Uzunköy, A., Düzgün, Ş. A., & Coşkun, A. (1999). Incidence and aetiological factors in pilonidal sinus among Turkish soldiers. The European journal of surgery, 165(4), 339-342. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10365835/

3.Onder, A., Girgin, S., Kapan, M., Toker, M., Arikanoglu, Z., Palanci, Y., & Bac, B. (2012). Pilonidal sinus disease: risk factors for postoperative complications and recurrence. international surgery, 97(3), 224-229. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3723218/